MIGRENA




Choroba ta polega na okresowym występowaniu bólu głowy, zwykle w połączeniu z innymi objawami w rodzaju nudności lub zaburzeń widzenia i podczas ataku właściwie wyłącza człowieka z działania. Mimo intensywnych badań naukowych nie wiadomo, dlaczego tylko część osób jest podatna na ataki migreny i co je wzbudza. Wydaje się, że uczestniczy w tym wiele czynników, w każdym razie u większości pacjentów. Podatność na migrenowe bóle głowy występuje często rodzinnie. Wiadomo też, że pewne pokarmy, jak na przykład ser, czekolada czy czerwone wino, przyczyniają się do wystąpienia dolegliwości. Często istnieje wzajemny związek nawracających bólów głowy i krwawień menstruacyjnych, rozmaitych stresów, a nawet oczekiwania na relaks po przebytym stresie. W konkretnym przypadku wymienione czynniki mogą nie mieć znaczenia, podobnie zresztą jak wiele innych, które zwykło się obarczać odpowiedzialnością. Nadal nie jest jasna biologiczna przyczyna ataku migreny. Zdaniem wielu neurologów chorobę wywołuje reakcja tętnic mózgowych na rozmaite czynniki wyzwalające, które trudno zdefiniować w sposób ogólny. Z pewnych przyczyn dochodzi najpierw do zwężenia tętnic, a następnie ich rozszerzenia i właśnie zmiana średnicy naczyń staje się przyczyną bólu. Zwężenie tętnic ogranicza też dopływ krwi do części mózgu, co może tłumaczyć inne objawy migreny w rodzaju zaburzeń widzenia. Niektórzy neurolodzy sądzą, że migrena stanowi rezultat nieprawidłowej reakcji samego mózgu.

Objawy:
W przypadku migreny silne bóle głowy są poprzedzane innymi objawami, które następnie im towarzyszą. Charakter każdego nawracającego ataku wykazuje różnice indywidualne, na ogół jednak występuje okres "ostrzegawczy", gdy pacjent czuje się nadmiernie zmęczony i "ogólnie rozbity". Potem pojawiają się nudności, wymioty, a czasem również biegunka. Niekiedy następuje szczególne uczulenie na silne światło (światłowstręt). Zdarzają się również rozmaite zaburzenia wzrokowe (zwykle w jednym oku): zamglone widzenie, zniekształcenia obrazu czy drgające światła. Wczesne objawy mogą się utrzymywać od kilku godzin do paru dni. Gdy nadchodzi właściwy ból głowy, objawy ostrzegawcze znikają. Najbardziej prawdopodobne jest wystąpienie intensywnego, ściskającego, a często pulsującego bólu, który rozpoczyna się po jednej stronie czoła i stopniowo rozszerza na resztę głowy, ale zwykle ogranicza się do jej połowy. W czasie trwania ataku migreny chory ma często przekrwione oczy, a sam jest blady i robi wrażenie chorego. U wielu osób, zwłaszcza młodych mężczyzn, ból jest zlokalizowany za jedną gałką oczną, przy czym pojawia się wyciek z nosa i oka, może także się zdarzać opadanie powieki po tej samej stronie. Czas trwania każdego ataku i okresy wolne od migreny wykazują znaczne różnice. U większości chorych istnieje tendencja do grupowego pojawiania się ataków. Występują one co parę dni lub tygodni, po czym następuje okres spokoju, trwający kilka miesięcy czy nawet lat. Trudno przewidzieć moment wystąpienia ataku, lecz sami chorzy są zwykle w stanie przewidzieć charakter i czas trwania każdego z nich. Spośród rzadziej spotykanych objawów, jakich doznają niektórzy pacjenci, trzeba wyliczyć drętwienie lub mrowienie w kończynie górnej lub po całej jednej stronie ciała, zawroty głowy, szum w uszach oraz okresowe zdezorientowanie.

Częstość występowania:
Migrena jest schorzeniem częstym. Jak się szacuje, cierpi na nią jedna na 10 osób. Migrenowe bóle głowy rzadko rozpoczynają się przed osiągnięciem dojrzałości, lecz niewyjaśnione nawracające bóle brzucha, na jakie uskarża się wiele dzieci (zob. Nawracające bóle brzucha i bóle głowy) bywają czasem wskazówką, że w późniejszych okresach życia będą one cierpiały na migrenę. Rzadko zdarza się, by pierwszy atak choroby wystąpił po 40 roku życia. Wielu pacjentów natomiast uwalnia się od ataków po osiągnięciu wieku średniego. Istnieje znaczne prawdopodobieństwo wystąpienia migreny u osób, w których rodzinie choroba ta ma miejsce; jest ona również związana z płcią - troje spośród czworga pacjentów to kobiety.

Zagrożenia:
Mimo że migrena bywa nadzwyczaj dokuczliwa, nie jest to choroba niebezpieczna. Istnieje możliwość, że drętwienie, osłabienie mięśni i zaburzenia wzrokowe mogą przejść w stan trwały, zdarza się to jednak niezmiernie rzadko.
Postępowanie:
Występowanie nawracających bólów głowy, które nie ustępują pod wpływem typowych środków przeciwbólowych, takich jak aspiryna lub paracetamol, wymaga porady lekarza. Istnieją dobre testy diagnostyczne, które pozwalają stwierdzić, czy ból głowy ma charakter migrenowy. Lekarz będzie prawdopodobnie w stanie to określić na podstawie opisu objawów.

Leczenie:
Działania własne: Chory jest dla siebie najlepszym lekarzem, gdyż nie brak mu czasu ani chęci do szczegółowego badania własnych dolegliwości. Warto prowadzić dziennik, w którym rejestruje się nie tylko moment wystąpienia i czas trwania każdego ataku migreny, ale również wszelkie okoliczności, które mogą mieć z tym związek. Trzeba przy tym starać się zachować obiektywizm. Należy zapisywać wszystkie spożywane posiłki, przekąski, a także alkohol, kofeinę i napoje gazowane. Trzeba notować czas udania się na spoczynek i godzinę wstawania (u wielu ludzi migrena występuje z rana po nadmiernie długim przebywaniu w łóżku). Na podstawie dokładnych zapisków można ujawnić pewne przyczyny ataków i podjąć odpowiednie działania zapobiegawcze. Udaje się na przykład czasem stwierdzić, że ataki zdarzają się tuż po okresach szczególnie ciężkiej pracy lub stresu. W takim przypadku trzeba podjąć starania o zmianę trybu pracy, zrezygnować z bardzo napiętego kalendarza zajęć, pozostawiając sobie więcej czasu na relaks. Jak się wydaje, u wielu kobiet czynnikiem wywołującym dolegliwości są doustne leki antykoncepcyjne. Jeśli migrenowe bóle głowy pojawiły się mniej więcej w tym samym czasie, gdy kobieta rozpoczęła ich przyjmowanie, warto poruszyć tę kwestię w rozmowie z lekarzem. Czasem rozwiązaniem może być po prostu zmiana rodzaju środka antykoncepcyjnego. Chorym, którzy potrafią rozpoznać wczesne objawy ostrzegawcze zbliżającego się ataku, udaje się niekiedy nie dopuścić do wystąpienia bólu. W chwili, gdy budzi się podejrzenie, że zbliża się atak migreny, trzeba zażyć lek, który zdaniem samego pacjenta i jego lekarza jest najskuteczniejszy. Ponieważ jaskrawe światła, hałas i stres emocjonalny nasilają się bóle migrenowe, gdy czuje się rozpoczynający atak, warto obmyć twarz zimną wodą, położyć się w spokojnym i zaciemnionym pokoju i starać się o relaks, nie dopuszczając do szczególnego zaniepokojenia. W przypadku wielu osób najlepiej działa sprzyjająca relaksowi muzyka lub medytacja. Działania takie mogą skrócić czas trwania dolegliwości. Próba "przezwyciężenia" ataku przez kontynuowanie zwykłych zajęć prawdopodobnie go wydłuży. Znacznie łatwiej przerwać atak we wczesnych stadiach niż opanować ból, gdy osiągnie on swój szczyt. Wiele wsparcia można uzyskać podczas spotkań z ludźmi cierpiącymi na tę samą dolegliwość, czemu służą liczne stowarzyszenia zrzeszające osoby chorujące na migrenę. Pomoc fachowa Migrena nie jest schorzeniem, które można wyleczyć, jednak jej objawy dają się złagodzić, często w znaczącym stopniu. Najlepsze skutki odnosi leczenie we wczesnych stadiach choroby, może ono wtedy polegać tylko na podaniu środków przeciwbólowych, takich jak aspiryna lub paracetamol; stosuje się też środki wazokonstrykcyjne (naczynioskurczowe), na przykład preparaty sporyszu (uzyskiwane z pewnego gatunku grzyba pasożytującego na roślinach), oraz leki zwalczające nudności i wymioty, w tym środki przeciwhistaminowe. Różne leki wywierają różne działanie u poszczególnych pacjentów i czasem przez szereg miesięcy podejmuje się próby dobrania środków, zanim sam pacjent z pomocą lekarza znajdzie takie, które przynoszą największą poprawę. Leki należy przyjmować tylko w razie potrzeby i dokładnie według zaleceń, gdyż każde przedawkowanie może się wiązać z nieprzyjemnymi objawami ubocznymi, w tym bólami głowy o nasileniu podobnym lub nawet większym niż te, które zamierzało się zwalczyć. W 1991 r. wprowadzono na rynek lek o nazwie sumatriptan, który okazał się bardzo pomocny. Jest on chemicznie związany z serotoniną, substancją występującą w ustroju, która przypuszczalnie odgrywa istotną rolę w atakach migreny. Podawany w zastrzykach lub doustnie, sumatriptan prowadzi do znacznego złagodzenia bólu migrenowego już po paru minutach i wykazuje skuteczność u 75% chorych. Gdy ataki migreny występują często i są silne, konieczne staje się zażywanie leków im zapobiegających. Skuteczność wykazuje kilka środków, w tym beta-blokery, Pizotifen oraz metysergid, czy wreszcie środki zwężające naczynia krwionośne. Leki te jednak mogą mieć działania uboczne, trzeba je więc zażywać tylko pod ścisłym nadzorem lekarza. Ponieważ migrena jest schorzeniem bardzo częstym, a przy tym nie dającym się wyleczyć, wielu pacjentów stosuje środki domowe, czyli tzw. alternatywne sposoby leczenia. Badacze skontrolowali wiele z nich i stwierdzili, że część z nich faktycznie przynosi poprawę, przynajmniej u niektórych chorych. W trakcie badań klinicznych wykazano na przykład, że pewną skuteczność wykazuje środek ziołowy, będący wyciągiem ze złocienia (Maruna), a także rozmaite metody relaksacyjne w rodzaju jogi czy stosowania sprzężenia zwrotnego. U wielu ludzi obserwuje się poprawę pod wpływem zmian w sposobie odżywiania. Wszystkie te metody najlepiej jednak stosować po konsultacji z lekarzem i za jego zgodą.